Eén transistor actieve MG-antenneversterker

door: Guyla Kiss

PRONTO: Eén transistor actieve MG-antenneversterker

Altijd zullen er wel mensen zijn die nog als enige wens dolgraag een echte langdraad buitenantenne met porseleinen ei-isolatoren willen bezitten om het uiterste uit hun nostalgisch kostbaar bezit te halen, maar velen stuiten dan soms toch op moeilijkheden. Zoals twee goede kennissen van mij, één die op de derde etage van een flatgebouw woont en geen enkele kans heeft om zo’n fel begeerde langdraadantenne te plaatsen, en zoiets nooit voor elkaar kan krijgen, terwijl de ander volop de gelegenheid heeft, maar daar de boze buurman hier weer moeilijk over gaat doen, en de volle overtuiging heeft dat als zo’n voor hem visueel storend onding wordt geplaatst geheid het onweer aantrekt, en de bliksem juist op zijn woning inslaat. Of de buurman van de overkant die steen en been klaagt dat hij niet kan slapen omdat bij een klein windbriesje de draad gaat gonzen en wel zo luidruchtig dat het te vergelijken is met een laag overvliegende helikopter, terwijl bij hem hetzelfde geluid overkomt als een zeer zacht sonoor bromgeluid wat alleen is te horen is bij het muisstil zijn én ingehouden adem.

Nee!.. dan is er nog maar één oplossing mogelijk om dan maar een actieve antenne te bouwen ter vervanging van de langdraadantenne en redelijk dezelfde eigenschappen bezit om een forsere RF-signaal naar de ontvanger te sturen. Mijn gedachte ging uit om een zo eenvoudig mogelijke schakeling te ontwerpen in drie delen en een goede werking geeft én met onderdelen die in iedere radio- onderdelenzaak gemakkelijk verkrijgbaar moeten zijn. Het basis principe wat goed voldoet is een één transistor breedbandschakeling, dit versterkt het hele middengolf gebied van 500-1600 kHz. De gebruikte transistor is een type met een hoge versterking van zo’n 400x de BC549c. Ook kan de BC547c / 548c of BC550c zonder problemen worden gebruikt in deze schakeling en voor dit doel geen enkel verschil maakt  (maar wel het c-type).

Belangrijk om even te vermelden dat het gebruikte spoeltje van 1mH een vast miniatuurspoeltje is (weerstandmodel) en een gelijkstroomweerstand heeft van ± 12 Ohm met een eigen resonantie van ± 1MHz. Voor een goede werking van deze schakeling is dit smoorspoeltje gedempt in de collectorleiding is geplaatst (het LR-netwerkje 1 mH / 8k2).

Hierdoor ontstaat er voor dit doel een bruikbaar gebied over de gehele middengolf en ook nog eens een flinke versterking geeft (breedband minimaal 50x) Met de instelpotmeter van 50k kan de transistor worden ingesteld op collectorstroom van ± 1,5 mA ( 0,7 V tussen emmiter en massa).

Een draad van zo’n 1á 1,5 m als antenne aan de ingang is al voldoende om een behoorlijk RF-uitgangsspanning te verkrijgen. De uitgang en de massa van de PRONTO worden aan de antenne-ingang en aarde van de ontvanger met twee stukjes draad verbonden, en met een 9 V-batterijtje er aan Is het toch onvoorstelbaar wat dit kleine monstertje kan presteren. Getuige een goede kennis van mij, trouw N.V.H.R-lid én deskundig technicus die zeer veel interesse heeft in alles wat maar kan ontvangen: de heer Frank Hartgers uit Castricum. Aan wie ik de PRONTO heb uitgeleend en deze zeer grondig heeft getest, over het nut hiervan en heeft er wel een zeer positief uitgebreid verslag van gemaakt, die hij mij heeft toegestuurd.

Ook het bezoek aan het radiocafé waar Dick Zijlmans de scepter zwaait in Wormerveer waar nog steeds geen antenne aanwezig is, het gebouw praktisch geheel uit staalplaat is opgebouwd en er derhalve nauwelijks ontvangst mogelijk is. Ik zou gebruik kunnen maken van de Belgische raamantenne met ingebouwde HF-versterking die Piet van Schagen telkens mee neemt en goed te gebruiken is. Deze antenne is echter uit een ver achter ons liggend tijdperk en is volgens mij meer geschikt voor een lezing in een hedendaags bejaardenhuis.

Trouwens dat apparaat is nog groter dan mijn reflexontvanger, daarbij het moet ook nog afgestemd worden. Maar toch mijn éénbuis reflexontvanger met een EL84 die avond moest demonstreren, en wat ook buiten gewoon goed is gelukt! Eigenlijk was de ontvangst met de breedband antenneversterker zo goed dat een buitenantenne niet eens meer zo noodzakelijk was. Ik ben de heer Zijlmans hier best wel uiterst dankbaar voor want toen ik ’s morgens vernam dat de buitenantenne door onvoorziene omstandigheden nog niet gereed was, en ’s avonds mijn toestel moest demonstreren ben ik even pijlsnel aan de slag gegaan om even vlug dit ontwerpje te maken en moest bouwen.

Toch wel merkwaardig, dat als zo’n klein probleempje er niet was geweest, had ik waarschijnlijk nooit zo’n schakeling ontworpen en gemaakt. Naderhand is de schakeling wat uitgebreid met nog wat meer mogelijkheden. Bij het gebruik van deze breedbandversterker op rechtuit ontvangers kan het wel zo zijn dat het eigenlijk soms wel een beetje teveel van het goede is, en de sterke stations de overhand krijgen zodat de zwakke stations moeilijk of niet te ontvangen zijn.

Voor dit soort gevallen is er maar één oplossing, er een afstemkring licht gekoppeld voor de breedbandversterker te plaatsen (preselector). Met deze preselector kan de ontvangstfrequentie precies zo worden afgesteld als de te ontvangen station van de radio-ontvanger. Met andere woorden alleen de ingestelde frequentie van de PRONTO wordt versterkt en de rest van de middengolfband doet niet mee.

Dit geeft natuurlijk een behoorlijke selectiviteitsverbetering, en vermindert ook nog eens de storingsgevoeligheid. Met deze optie kunnen nu ook de zéér zwakke stations nauwkeurig worden geselecteerd die dan goed zijn te ontvangen. In verband met de te gebruiken antennelengte kan de trimmer nog worden afgeregeld voor een optimale aanpassing en minimale demping op de afstemkring. Een paar aftakkingen op de spoel was natuurlijk ook een mogelijkheid geweest maar dit wordt dan voor velen weer wat lastiger, en waarvan de werking bij deze schakeling toch niet veel beter is. Door nu als tweede optie simpel twee GE-diodes twee condensatoren en een weerstand bij de schakeling te plaatsen, is het ook nog mogelijk om verscheidene radio stations te ontvangen op een 4000 Ohms hoofdtelefoon of kristaloortelefoontje en werkt dan gewoon als een éénkrings radio-ontvangertje, waarvan de selectiviteit lang zo slecht nog niet is. Maar dit hangt natuurlijk ook af van de kwaliteit van de gebruikte afstemspoel. De door mij gebruikte spoel in de preselector, is een bijzonder hoogwaardige spoelkerntje met nog eens een extra ferrietring er omheen van de firma Reinhofer type nr. OVMW.

Met daaromheen 90 windingen Litzedraad, verdeeld over twee kamertjes, dan is de spoel mooi regelbaar tussen de 125 en 190 µH. Het derde kamertje, de koppelwinding van 12 windingen, deze is ±7 µH , en geeft een goede aanpassing voor de ingangsimpedantie van de transistor. Voor gebruik van 402N of PP11-spoelen voor deze schakeling kan eventueel de ingangscondensator nog worden verkleind (22-220pF). Hier kan naar eigen keuze mee worden geëxperimenteerd, hoe kleiner deze condensator wordt gekozen, des te selectiever de afstemkring, maar het RF-output neemt daarentegen ook wel weer af. Ook kan de PRONTO als middengolftuner worden gebruikt en kan simpelweg van de hete kant van de uitgang en de massa met een afgeschermd kabeltje aan de pu-ingang van een radio of versterker worden aangesloten (ingangsgevoeligheid 50-250 mV). Maar in deze situatie moet er wel een redelijke, liefst buitenantenne en aardleiding worden gebruikt. Dus als er een goede kennis op de derde etage van een flatgebouw woont kunnen we weer van vooraan beginnen? Voor meer informatie of technische vragen over dit ontwerp kunt u mij via e-mail bereiken: g.kiss@quicknet.nl

Gyula Kiss