Wat te doen met nalatenschappen?

Nu regelen voor later: zo zou je de bijeenkomst van zondag 18 december in het Health Center Hoenderdaal in Driebergen kunnen kwalificeren. Aan dit door de NVHR, De Weergever en Spreekmachineverzamelaars georganiseerde symposium namen ca. 50 belangstellenden deel. Organisator Peter Berghout heette de aanwezigen en de gastsprekers welkom.

Peter Berghout

Vervolgens hielden Dick Zijlmans namens de NVHR en Maarten Eilander namens De Weergever een inleiding. Zij vertelden beiden over hun ervaringen met nalatenschappen en wat er verkeerd kan gaan met collecties.

Dick Zijlmans en Maarten Eilander

Maarten Eilander

• Wanneer men denkt de collectie te verkopen of te schenken aan een instelling dan moeten wij u uit de droom helpen. Sinds een aantal jaren nemen instituten of musea bijna nooit meer iets meer in. Alle zaken die door een museum of instituut aanvaard zouden worden, moeten beschreven en gedigitaliseerd worden. De kosten van verwerking en opslag zijn groot. Bij de ingang wordt er geselecteerd en meestal moet er een bedrag voor de kosten meegegeven worden.
• Maarten gaf aan dat een tweetal gevallen waarbij het mis ging met collecties mede aanleiding was voor het organiseren van deze bijeenkomst. Zo was er een geval, waarbij de betrokken verzamelaar wegens dementie was opgenomen in een verpleeghuis en er door de aangewezen bewindvoerder beslist was dat diens collectie geveild moest worden.
• Maarten gaf ook aan dat de Vereniging open staat voor legaten en collecties. De vereniging kan ook adviseren bij wat er in een specifiek geval wellicht een goede oplossing kan zijn.

Dick Zijlmans

• Dick gaf aan, dat ook bij de NVHR er problemen waren geweest rond nalatenschappen. Nabestaanden hebben geen idee wat de verzameling waard is. Men heeft vaak te hooggespannen verwachtingen. Het is wel eens voorgekomen dat een huis leeg opgeleverd moest worden en er halsoverkop iets geregeld moest worden. Andere erfgenamen zeggen: “Wat moet ik met die rotzooi? De enige oplossing is dan de container.” Het is in elk geval verstandig om altijd contact op te nemen met de vereniging.
• Dick: “Je moet goed nadenken over wat er met de verzameling moet gebeuren en dat gedetailleerd opschrijven. Schrijf op wie je in huis wilt hebben en wie niet. Noteer specifiek aan wie je een bepaald object gunt. Schrijf op of je wilt verkopen of schenken.
• Noot: binnen beide verenigingen moeten contactpersonen worden aangesteld.

Vervolgens was het woord aan belastingadviseur Ben Spee.

Ben Spee

Wat zijn de belastingtechnische aspecten bij nalatenschappen en wat kun je nu al doen? Aan de orde kwamen de volgende aspecten:

• Er werd lang stilgestaan bij de vraag: Wat is een verzameling in het economische verkeer waard? Wie bepaalt wat een antieke radio, grammofoon of bepaalde grammofoonplaten waard zijn. Duidelijk werd wel dat in ons geval de waarde vaak wordt bepaald door ‘wat de gek ervoor geeft’. Expertise op dit gebied ontbreekt vaak bij veilinghuizen en zelfs bij een toch gerenommeerd programma als Tussen Kunst en Kitsch.
• Wat zijn de belastingtechnische aspecten van wat grotere verzamelingen van o.a. antieke radio’s en andere geluidsapparatuur, grammofoons en bepaalde grammofoonplaten. Wat zijn deze waard? Wie bepaalt wat deze zaken waard zijn. De fiscale term is de waarde in het economisch verkeer; vrij vertaald ‘wat de gek er voor geeft’. Op dit terrein lijkt expertise te ontbreken. Dan zijn er twee problemen voor een verzameling. De eerste is de inkomstenbelasting.
• Valt een verzameling in Box 3? Dat is niet het geval als de verzameling niet als belegging wordt aangehouden. Ook hier kan discussie met de inspecteur over ontstaan of dit het geval is. In ieder geval geldt voor alle bezittingen tezamen een vrijstelling van € 25.000 (2017).
• Mocht de inspecteur de verzameling als beleggingsobject willen belasten dan valt te overwegen om deze verzameling als periodieke uitkering te schenken aan bijvoorbeeld een vereniging. Dit kan via een notariële of zelfgemaakte akte. Er moet een termijn van ten minste vijf jaar worden aangehouden.
• Het met –grote– regelmaat adverteren op Marktplaats is een indicatie dat ermee gewerkt is als belegging. De fiscus kan dan stellen dat er wordt gehandeld en dat de boekwinsten belast zijn. Het adverteren op Marktplaats is een aanwijzing van handelen.
• Voor Box 3 mag normaal gesproken het verzamelen van dergelijke objecten niet tot problemen leiden.
• Voor het nalaten van een dergelijke verzameling zal de verzameling voor de waarde in het economisch verkeer overgaan op de erfgenamen. Zoals reeds vermeld kan dit tot waarderingsproblemen leiden. Dit zou een reden kunnen zijn om middels taks-planning zoals via een periodieke uitkering de verzameling bij leven over te dragen. De periodieke uitkering is als gift aftrekbaar van het inkomen.
• Tot slot is op de Rembrandt regeling gewezen. Hier kan middels een kunstobject dat van bijzondere waarde is de aanslag successierecht worden betaald. Let wel het gaat hier om zeer bijzondere zaken.

Daarna was het woord aan notaris Jacques Blekemolen

Jacques Blekemolen

De wet zegt: Als jij geen (notarieel) testament maakt, stel ik een aantal regels voor de vererving van je nalatenschap.

• Wie zijn de erfgenamen volgens de wet? Er zijn 4 opvolgende groepen, waarbij de volgende pas aan bod komt als in de voorgaande groep geen personen opkomen: 1. echtgenoot(/geregistreerd partner) en kinderen, en bij plaatsvervulling kleinkinderen; 2. de ouders en broers en zusters, en hun kinderen; 3. grootouders en hun nazaten; 4. overgrootouders en hun nazaten. Je kunt in je testament aangeven dat je een kind wilt onterven. Kinderen kun je nooit helemaal onterven: kinderen hebben te allen tijde recht op de helft van hun wettelijk erfdeel. De langstlevende echtgenoot mag na het overlijden beschikken over de gehele nalatenschap, w.o. ook de collectie (NB de kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de langstlevende). Hij/zij kan deze laten veilen/verkopen, tenzij in het testament anders is beslist.
• Groot voordeel van een testament is dat het na overlijden altijd boven tafel komt (via het Centraal Testamentenregister). Ook de belastingdienst krijgt na het overlijden het testament ter inzage.
• Ook wensen ten aanzien van roerende zaken moeten notarieel (bij testament} worden vastgelegd. Uitzondering vormt het codicil: een onderhands stuk, eigenhandig geschreven, gedateerd en ondertekend. NB.: nadelen van een codicil: a. je kunt bij codicil (slechts) specifieke items vermaken (dat boek aan Jozef, die grammofoon aan Maria etc.), derhalve niet een hele collectie, én b. het codicil kan zoekraken of, door een belanghebbende, weggemaakt worden. Wél zou je een codicil in bewaring kunnen geven bij een notaris.
• Een collectie kan dus slechts worden vermaakt bij testament. In het testament kun je je collectie toewijzen aan bijv. één van de kinderen of medeverzamelaar, die je jouw collectie gunt, omdat deze hem in jouw geest zal voortzetten.
• Als je (het financiële belang van) de collectie gewoon wilt nalaten aan je erfgenamen, kun je in het testament wel bijv. een met name genoemd familielid of een bevriende medeverzamelaar benoemen tot executeur(-testamentair). Deze executeur kun je, bijv. vanwege zijn specifieke kennis, bepaalde bevoegdheden geven ten aanzien van de afhandeling van de collectie.

Ging het vorenstaande over regelingen voor na je overlijden, je kunt ook een regeling treffen voor tijdens leven, voor het geval je tijdens leven niet meer compos mentis bent, bijv. dement wordt. Je kunt (bij notariële akte, bijv. bij levenstestament) algemene of beperkte volmacht geven aan bijv. echtgenoot, een kind of een goede vriend, die tijdens je leven namens jou beslissingen kan nemen en handelingen kan verrichten, o.a. ten aanzien van de collectie. Je moet die gevolmachtigde natuurlijk wel goed kunnen vertrouwen.

Apparatenverzamelaar Jelle Bos

Jelle Bos

Jelle kreeg op zeker moment een verzameling grammofoons. De belastinginspecteur kwam op de proppen. Omdat Jelle de toestellen tentoonstelde –voor iedereen te bezichtigen– hoefde de waarde van deze collectie niet opgegeven te worden voor de vermogensbelasting. Jelles museum is nu ondergebracht in een stichting. Hij heeft de ANBI-status daarvoor verworven. Opmerking: Hierover bestaat inmiddels jurisprudentie.

Guido Severijns

Handelaar Guido Severijns was helaas verhinderd om de bijeenkomst bij te wonen. Peter Berghout las diens inbreng voor. Hij gaf aan dat er verschillende mogelijkheden bestaan om een collectie van de hand te doen:

• Verkopen aan een handelaar.
• Veilen van de collectie. Voordeel: alles in één keer verkocht, maar met een relatief hoog prijskaartje. Courtagekosten aan beide kanten die er niet om liegen (40%-50%). Dit dient dan wel te geschieden door een veilinghuis met kennis van zaken.
• Een ander geval: de collectie van een overleden verzamelaar werd geveild bij een veilinghuis dat niet over de specifieke kennis van zaken beschikte en waar voorafgaande aan de veiling onvoldoende toezicht werd gehouden, zodat gedeelten van kavels tijdens de kijkdagen door geïnteresseerde kijkers bewust in andere dozen werden gestopt.
• Digitaal veilen: Ebay/Catawiki. Ebay rekent 10% kosten + 5% Paypal)
• In consignatie geven. Afspraken maken over opbrengst en looptijd. Voordeel: zelf hoef je niets te doen.

Het allerbelangrijkste:

• Inventariseer de collectie. Zet alles op papier.
• Regel eventueel iets via een notariële akte.
• Waardebepaling (is momentopname, maar de belastingdienst neemt de waarde wel op voor de vermogensbelasting en zelfs 4% rendementsheffing).
• Waar en wanneer gekocht?
• Informatie toegankelijk voor de belanghebbende.
• Bij leven bepalen waar de collectie verkocht of geschonken dient te worden.

Tenslotte sprak verzamelaar Fred Horn (voorzitter van de Pianola Vereniging).

Fred Horn

Fred heeft de grootste verzameling gezelschapsspellen van Nederland. Fred: “Wat gebeurt er als een verzameling uit elkaar gerukt wordt?” De verzameling heeft een geldelijke en een intrinsieke waarde. Fred heeft zijn collectie juridisch ondergebracht in een stichting: ‘Stichting Spel’. De verzameling heeft daarom een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling) gekregen. Voordeel: een stichting is niet belastingplichtig. Nadeel van een ANBI-status: er moet een actueel beleidsplan zijn; het mag ook een meerjarig beleidsplan zijn. Daartoe moet de penningmeester elk jaar een financieel overzicht maken en op internetsite plaatsen. Rest een woord van dank aan de initiatiefnemers en organisatoren van deze dag: Dick Zijlmans, Peter Berghout en Maarten Eilander.

Verslag en foto’s: Ben Poelman (van De Weergever).